کاستیک سودا (Caustic Soda)
که با نام های دیگری همچون سود سوز آور و سود پرک و سدیم هیدروکسید نیز شناخته شده است، از ترکیب های یونی با خاصیت قلیایی بسیار بالا می باشد. این ماده معدنی و شیمیایی دارای فرمول NaoH بوده و به دلیل ویژگی های شیمیایی منحصر به فرد و قدرت جذب بسیار بالای نم و رطوبت و دی اکسید کربن در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد.
کاستیک سودا یا سود پرک چیست؟
سدیم هیدروکسید (Sodium hydroxide) یکی از کاربردی ترین ترکیبات یونی می باشد که در صنایع مختلف از جمله تصفیه آب و همچنین کارخانجات تولید مواد شوینده و صابون مورد استفاده قرار میگیرد. این ترکیبات به صورت مایع و جامد و ورق های پرک شده در بازار موجود بوده و رنگ آنها سفید می باشد. همان طور که از نام این مواد مشخص است، خاصیت باز بسیار بالایی داشته و منجر به سوختگی شیمیایی در پوست میشود. سود پرک به نام های دیگری از قبیل کاستیک سودا، سود سوزآور و سدیم هیدروکسید شناخته شده بوده و قدرت انحلال بسیار بالایی در آب دارد.
این مواد در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار میگیرند که از جمله آنها می توان به کاغذ سازی، تولید کارتن و کاغذ، صنایع نفت و پالایشگاه ها، صنایع غذایی، الکل سازی، صنایع تولید آلومینیوم، شیشه و تصفیه آب اشاره نمود.
ویژگی های فیزیکی و شیمیایی سود پرک
- سود پرک دارای خاصیت قلیایی بالایی بوده و به همین دلیل به عنوان تنظیم کننده ph می توان از آن استفاده نمود.
- این ترکیبات در تماس با پوست منجر به سوختگی شده و در تماس با چشم منجر به کوری می گردند. در صورت تماس پوست با این مواد لازم است حداقل ده تا 20 دقیقه پوست شستشو داده شود.
- کاستیک سودا به صورت پرک دارای دمای ذوب 1390 درجه سانتیگراد می باشد و چگالی آن 2.13 گرم بر سانتی متر مکعب است.
- رنگ این مواد در حالت جامد سفید می باشد.
- سود پرک قدرت جذب رطوبت و دی اکسید کربن بسیار بالایی دارد و به همین دلیل در بسته بندی های کاملا مقاوم باید قرار گیرد.
- سود پرک بدون بو بوده و با ورود به آب منجر به افزایش دمای آن میشود.
روش تهیه کاستیک سودا یا سود سوزآور
با توجه به کاربرد بسیار زیاد این مواد قلیایی، روش های مختلفی برای تولید آن وجود دارد که از رایج ترین آنها می توان به دو مورد زیر اشاره نمود:
- تهیه سود پرک با الکترولیز: رایج ترین روش که در صنعت نیز برای تولید کاستیک سودا از آن استفاده میشود، الکترولیز سدیم کلرید می باشد.
- تولید سود سوزآور با سودا و سدیم کربنات: در اثر ترکیب سودا و سدیم کربنات رابطه زیر رخ داده و خروجی آن سود پرک خواهد بود:
Ca(OH)۲ + Na۲CO۳ → CaCO۳ + ۲ NaOH
کاربرد کاستیک سودا یا سود سوز آور در تصفیه آب
یکی از کاربردهای بسیار مهم این مواد قلیایی در تصفیه آب می باشد که از خاصیت تنظیم ph این ترکیبات برای کاهش خاصیت خورندگی آب استفاده میشود. یکی از مهم ترین گام ها در تصفیه آب، کلر زنی می باشد که برای گند زدایی و از بین بردن باکتری ها و عوامل بیماری زا از آن استفاده میشود. پس از مرحله کلر زنی، ph آب دچار تغییر شده و خاصیت قلیایی آن افزایش پیدا نموده و باعث میشود تا لوله ها و تاسیسات دچار خوردگی شوند. به همین دلیل از کاستیک سودا یا سود پرک برای تنظیم ph آب در این گام استفاده میشود.
نکته بسیار مهم در استفاده سود سوز آور در تصفیه آب های آشامیدنی، اندازه گیری مقدار کاستیک سودا پس از مرحله تصفیه و قبل از مصرف آن می باشد. افزایش بیش از اندازه این مواد در آب منجر به بروز بیماری های متعددی در انسان شده و به پوست نیز آسیب های جدی وارد می کند.
با توجه به اینکه سود سوز آور قدرت خورندگی بسیار بالایی دارد، به همین دلیل باید توسط پمپ های مخصوص به درون چاه آب یا حوضچه های تصفیه تزریق شود و از تماس دست و چشم با آنها باید جلوگیری شود.
کاربرد سود پرک در صنایع نساجی
به دلیل خاصیت قلیایی بسیار قوی سود پرک و قدرت چربی گیری بالا در نساجی مورد استفاده قرار میگیرد. کاربرد سود پرک در نساجی بیشتر برای بهبود رنگرزی و همچنین تولید الیاف می باشد. چربی موجود در روند رنگرزی منجر به کاهش کیفیت و شفافیت آن میشود و به همین دلیل با مواد مختلفی از جمله هیدروکسید سدیم باید حذف شوند. همچنین لازم به ذکر است، از این مواد در فلس زدایی از پشم گوسفند و تولید الیاف باکیفیت نیز استفاده میشود.
کاربرد سود پرک در تولید آلومینیوم
در روند تولید آلومینیوم حذف ناخالصی ها از سنگ بوکسیت اهمیت زیادی دارد و هر اندازه این مرحله با دقت بالاتری انجام شود، محصول نهایی کیفیت بهتری خواهد داشت. یکی از مورد کاربرد سود پرک در تولید آلومینیوم، حذف ناخالصی های موجود در سنگ بوکسیت می باش که با سرعت بالا انجام میشود. هیدروکسید سدیم با سرعت بسیار بالا سیلیکون و اکسید آلومینیوم موجود در سنگ های معدنی بوکسیت را حذف نموده و به همین دلیل کیفیت را افزایش می دهد.
کاربرد سود پرک در چربی گیری
سود سوزآور یا همان سود پرک از قوی ترین مواد قلیایی می باشد که قدرت بالایی در حذف چربی ها دارد. سود پرک پس از تماس با نم و رطوبت به NA و OH تبدیل شده و گرمای زیادی تولید می کند. این گرما منجر به ذوب شدن چربی میشود. به همین دلیل از این مواد در صنایع مختلف استفاده میشود. استفاده سود پرک در چربی گیری دستگاه ها در صنایع مواد غذایی و کشتارگاه ها و صنایع لبنی زیاد بوده و نه تنها سرعت کار را افزایش می دهد، بلکه از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه می باشند.
کاربرد سود پرک در صنایع کاغذ سازی
خاصیت چربی زدایی سود سوز آور تاثیر زیادی بر حذف ناخالصی ها در خمیر کاغذ دارد و منجر به تولید محصولات باکیفیتی خواهد شد. همچنین لازم به ذکر است، این مواد منجر به حذف ناخالصی ها شده و در نهایت کاغذ سفید و مرغوب تولید خواهد شد. اصلی ترین دلیل کاربرد سود پرک در صنایع کاغذ سازی، حذف چیپس چوب و ذرات بسیار ریز چوبی در خمیر اولیه کاغذ می باشد.
کاربرد سود پرک در تولید مواد غذایی و آبمیوه
از دیگر موارد کاربرد کاستیک سودا می توان به بهبود کیفیت مواد غذایی و آبمیوه اشاره نمود. این مواد به دلیل قدرت چربی گیری بسیار بالایی که دارند، ناخالصی ها را در روند تولید هر یک از مواد غذایی حذف نموده و منجر به بهود طعم و رنگ و عطر خواهند شد. علاوه براین، در روند تولید آبمیوه ها نیز PH به خوبی با آن ها تنظیم شده و از اسیدی شدن آنها جلوگیری می کند. از دیگر مواردکاربرد سود پرک در صنایع غذایی می توان به شیرین سازی زیتون، حذف قارچ و کپک، شستشوی دستگاه ها و تجهیزات و جداسازی پوست میوه و سیب زمینی و غیره در کنسروسازی و تولید چیپس اشاره کرد