آب ژاول(هیپوکلریت سدیم)

فرمول آب ژاول چیست؟

• فرمول مولکولی: NaOCl
• جرم مولی: 74.442 g/mol
• شکل ظاهری: greenish-yellow solid
• چگالی: 1.11 g/cm3
• دمای ذوب: ۱۸ درجه سلسیوس (۶۴ درجه فارنهایت؛ ۲۹۱ کلوین)
• دمای جوش: ۱۰۱ درجه سلسیوس (۲۱۴ درجه فارنهایت؛ ۳۷۴ کلوین)
• انحلال‌ پذیری در آب: 29.3 g/100mL (0 °C)

آب ژاول چطور تهیه میشود؟

آب ژاول (NaOCl) یا آنتی فرمین و اکسید کلراید سدیم برای اولین بار در سال 1758 توسط برتولت در پاریس شناسایی و ایجاد گردید. روش های مختلفی برای تولید این ماده شیمیایی وجود دارد که در حال حاضر از فرآیندهای زیر برای این منظور استفاده می گردد:

تزریق گاز کلر به سود سوزآور

از اصلی ترین روش های تولید آب ژاول، تزریق یا دمیدن گاز کلر به درون مخزن حاوی سود سوزآور یا NaOH می باشد. ترکیب این دو در محیط های آزمایشگاهی با لوله های پی وی سی صورت می گیرد تا از خورندگی کلر جلوگیری گردد. از مهم ترین مواردی که در تولید آب ژاول با تزریق کلر به سود سوزآور لازم است در نظر گرفته شود، توجه به دما می باشد. این واکنش در دمای 20 درجه شروع شده و در 42 درجه خاتمه پیدا می کند و بهتر است دمای محیط تا حد امکان سرد باشد تا از واکنش بهتر صورت گیرد. علاوه براین، مدت زمان توقف تزریق کلر نیز باید توسط ابزاری به نام ORP به درستی مشخص گردد تا نتیجه مطلوبی از ترکیب این دو با هم حاصل شود. رابطه این فرآیند به شرح زیر است:

Cl۲ + NaOH —-> NaClO + NaCl + H۲O

الکترولیز محلول NaCL و ترکیب سدیم بی کربنات با کلسیم هیپوکلریت دو روش دیگر برای تولید وایتکس می باشند که در حال حاضر هر دو در شرایط مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. فرمول ترکیب بی کربنات سدیم و کلسیم هیپوکلریت به صورت زیر می باشد:

Na2CO3 + Ca(OCl)2 —-> 2NaOCl + CaCO3

کاربرد آب ژاول چیست؟

با توجه به خاصیت ضدعفونی کنندگی و رفع بو از آب ژاول در محیط های مختلفی استفاده می گردد که از رایج ترین موارد کاربرد آب ژاول  آن می توان به گزینه های زیر اشاره نمود:

ضدعفونی سطوح

یکی از از اصلی ترین موارد مصرف هیپوکلریت سدیم، ضدعفونی سطوح و از بین بردن قارچ، باکتری ها و ویروس می باشد. به همین دلیل نیز در تصفیه فاضلاب و آب از آب ژاول استفاده میشود و کیفیت پساب های صنعتی و بهداشتی را تا حد زیادی افزایش می دهد. نکته بسیار مهم در استفاده از این ماده برای ضدعفونی سطوح، توجه به خاصیت خورندگی و اکسید کنندگی آن می باشد. لذا لازم است از برخورد آب ژاول با پوست دست و زخم های موجود در بدن جلوگیری گردد.

رفع بو با آب ژاول

بوی بد تولید شده در کارخانجات لبنیات یکی از مهم ترین چالش ها در تصفیه فاضلاب آنها به شمار می رود. با استفاده از هیپوکلریت سدیم می توان عوامل ایجاد این بو را از بین برد. رفع بو مخازن بزرگ آب و تصفیه خانه های فاضلاب نیز با کمک این ماده انجام میشود.

سفید کنندگی سطوح

یکی از اصلی ترین مصارف خانگی آب ژاول، استفاده از خاصیت لکه بری و سفید کنندگی آن می باشد. برای از بین بردن لک ایجاد شده روی سطوح کاشی و سرامیک و همچنین پارچه ها می توان از این ماده استفاده نمود. با توجه به خاصیت رنگ بری آب ژاول، از آن در کارخانجات پارچه بافی و نساجی و همچنین تولید کاغذ نیز استفاده می گردد.

استفاده از آب ژاول در صنعت

با توجه به قدرت سم زدایی وایتکس، از این ماده در صنایع مختلف استفاده می گردد. به عنوان مثال، در صنایع فلزی به منظور سم زدایی حمام های سیناور از این ماده استفاده می گردد. علاوه براین، در صنایع تولید کاغذ، داروسازی و همچنین صنایع تولید رنگ و آهک نیز کاربرد زیادی دارد.

تفاوت آب ژاول و وایتکس چیست؟

سوال و ابهام بزرگی که برای بسیاری از افراد وجود دارد این است که آیا آب ژاول همان وایتکس است یا خیر؟ به عبارت دیگر، آب ژاول چه تفاوتی با وایتکس دارد؟ در پاسخ به این سوال لازم است بگوییم که آب ژاول در واقع همان وایتکس می باشد و هیچ تفاوتی با هم ندارند. ماده زرد رنگ هیپوکلریت سدیم با خاصیت ضدعفونی کنندگی و لکه بری با نام های مختلفی از قبیل آب ژاول، وایتکس، اکسید کلرید سدیم و آنتی فرمین و javel water و vaytex bleach شناخته شده است. البته لازم به ذکر است که آب اسکیژنه با وایتکس متفاوت هستند و نباید یکسان در نظر گرفته شوند.

آیا آب اکسیژنه همان وایتکس است؟

آب اکسیژنه و وایتکس دو محلول کاملا متفاوت هستند که در بسیاری از مواقع به اشتباه یکسان در نظر گرفته میشوند. آب اکسیژنه یا هیدروژن پراکسید مایعی بی رنگ و تلخ می باشد که قدرت اکسید کننده قوی دارد. این ماده غیر قابل اشتعال بوده و به دلیل قدرت اکسید کنندگی بالا در صنایع مختلف از قبیل نساجی و کاغذ سازی مورد استفاده قرار میگیرد. این در حالیست که وایتکس یا آب ژاول مایعی زرد رنگ با بوی و مزه تند بوده و بیشتر به عنوان گند زدا مورد استفاده قرار میگیرد. علاوه براین، این ماده شیمیایی به عنوان سفید کننده نیز کاربرد دارد.

وایتکس (آب ژاول) اسید است یا باز؟

یکی از سوالات بسیار مهمی که برای اغلب افراد وجود دارد این است  که آیا وایتکس اسید است یا باز؟ با توجه به بوی زننده و قدرت خورندگی که در هیپوکلریت سدیم به چشم میخورد، این تصور بوجود می آید که وایتکس اسید است! اما واقعیت این است که وایتکس باز و قلیایی بوده و در دمای بیش از 20 درجه سانتی گراد، ph آن بیشتر از 7 خواهد بود. مساله بسیار مهم اینکه، وایتکس اسید نیست، اما بسیار خورنده بوده و در تماس با پوست دست به مدت طولانی آسیب های جدی وارد می کند.

مزایا و معایب استفاده از وایتکس

دلیل کاربرد بسیار زیاد وایتکس در صنعت و همچنین مصارف خانگی، قدرت بسیار بالای آن در ضدعفونی و از بین بردن قارچ، باکتری و ویروس های متعدد و همچنین سفید کنندگی بالای آن می باشد. علیرغم مزیت های متعدد این ماده، معایب زیادی نیز دارد که عبارتند از:

• قدرت خوردنگی وایتکس بسیار بالا بوده و بهتر است از تماس طولانی مدت آن با سطوح فلزی خودداری شود
• تحریک کننده پوست، سیستم تنفسی و چشم می باشد
• ترکیب وایتکس و جوهر نمک بسیار خطرناک بوده و فرد را دچار مسمومیت می کند
• ترکیب آب ژاول با سایر مواد شیمیایی تنها در محیط های آزمایشگاهی باید صورت گیرد چون اغلب قابل انفجار و سمی هستند
• پارچه های چرمی، ابریشمی و پشمی در تماس با وایتکس به شدت آسیب می بینند
• آمونیاک موجود در ادرار با آب ژاول منجر به تولید کلرمین، نیتروژن و ماده قابل انفجار می گردد. لذا از ورود مستقیم وایتکس به درون چاه فاضلاب باید جلوگیری شود