پروپیونات کلسیم

پروپیونات کلسیم چیست و مصرف آن چه عوارضی دارد :

پروپیونات کلسیم (Calcium Propionate) یک افزودنی غذایی است که در بسیاری از غذاها ، به ویژه محصولات پخته شده مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده به عنوان یک ماده نگهدارنده برای کمک به افزایش ماندگاری محصولات با تداخل در رشد و تولید مثل میکروارگانیسم ها عمل می کند.

کلسیم پروپیونات (که به آن E282 نیز می گویند) نمک کلسیم پروپیونیک اسید با فرمول شیمیایی Ca(OOCCH2CH3)2 است.  این نمک معدنی جامدی سفید رنگ با بوی ضعیف و با خاصیت جذب رطوبت است که با مواد اکسید کننده قوی ناسازگار است. پروپیونات کلسیم در دمای ۳۰۰ درجه سانتی گراد ذوب شده و pH آن ۷ تا ۹ است. این ماده در آب کاملاً محلول بوده و در الکل کمی حل می شود. بازار خرید و فروش پروپیونات کلسیم بسیار پر رونق است زیرا این ماده افزودنی در بسیاری از کالاها مورد استفاده قرار می گیرد.

اگرچه این ماده فوایدی برای تولیدکنندگان مواد غذایی دارد ، اما ممکن است از خود بپرسید که آیا مصرف پروپیونات کلسیم بی خطر است برای رسیدن به پاسخ این پرسش در ادامه مقاله با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید.

فواید استفاده از پروپیونات کلسیم

در جدول زیر برخی خواص فیزیکی و شیمیایی این ماده را مشاهده می نمایید. 

فرمول مولکولی	C6H10­CaO4
cas no	4075-81-4
E Number	E282
نام آیوپاک	کلسیم دی پروپیونوات
جرم مولکولی	186.22
حلالیت در آب	49 گرم/100 گرم (صفر درجه)

همانطور که گفته شد این ترکیب به عنوان نگهدارنده در مواد غذایی استفاده می شود و معمولاً برای کارهای پخت و پز در مقیاس بزرگ ، از جمله نان هایی که در فروشگاه های مواد غذایی به صورت قطعه قطعه ، بسته بندی یا فویل شده یافت می شود ، این ماده باعث کاهش فساد و ضایعات محصول می شود. به طور معمول ، رطوبت زیاد نان محیط ایده آلی برای رشد کپک است. با این حال ، پروپیونات کلسیم این مشکل را به شدت مهار می کند.با این حال ، این ماده را می توان در گوشت های فرآوری شده ، آب پنیر و سایر محصولات لبنی نیز یافت. این ماده به طور کلی به عنوان بی خطر (GRAS) شناخته می شود.

البته بهتر است در مورد محصولات بیکری با مخمر استفاده شود زیرا یون های کلسیم با عوامل شیمیایی موجود در محصولات نانوایی بدون مخمر تداخل دارند.

علاوه بر حفظ غذا برای مدت زمان طولانی تر ، کلسیم پروپیونات همچنین به ارزش غذایی نیز کمک می کند زیرا منبع کلسیم است. همانطور که می دانید کلسیم یک ماده معدنی بسیار مهم برای بدن انسان است. کلسیم به سلامت استخوان و دندان ، لخته شدن خون ، عملکرد اعصاب ، تنظیم هورمون ها و مواد شیمیایی بدن کمک می کند و حتی برای حفظ ضربان منظم قلب مورد نیاز است.

تولید کلسیم پرپیونات :

هیدروکسید کلسیم و اسید پروپانوئیک در نسبت جرمی 1:3.5-1:3.7 به راکتور شیمیایی پر شده با آب دیونیزه در دمای 50-80 درجه سانتیگراد اضافه می شود، مقدار pH باید حدود 6.4-8.0 باشد. محلول را به مدت 30-40 دقیقه حرارت داده و در طی واکنش میزان pH کنترل می شود تا از محدوده 6.4-8.0 خارج نشود.

پروپیونات کلسیم در چه مواد غذایی وجود دارد؟

کلسیم پروپیونات یک نمک آلی طبیعی است که در اثر واکنش بین هیدروکسید کلسیم و اسید پروپیونیک ایجاد می شود. این ماده معمولاً به عنوان افزودنی غذایی معروف به E282 – برای کمک به حفظ محصولات غذایی مختلف از جمله موارد زیر استفاده می شود:

کالاهای پخته شده: نان ، شیرینی ، کلوچه و …

محصولات لبنی: پنیرها ، شیرخشک ، آب پنیر ، ماست و غیره

نوشیدنی ها: نوشابه ، نوشیدنی های میوه ای و غیره

نوشیدنی های الکلی: آبجو ، نوشیدنی های مالت ، شراب ، سیب و غیره

گوشت های فرآوری شده: هات داگ ، ژامبون ، گوشت ناهار و غیره

پروپیونات کلسیم با تداخل در رشد و تولید مثل کپک ها و سایر میکروارگانیسم ها ، ماندگاری کالاهای مختلف را افزایش می دهد. رشد کپک و باکتری در صنعت پخت و پز یک مسئله پرهزینه است ، زیرا پخت شرایطی را فراهم می کند که برای رشد کپک مناسب باشد.

این ترکیب برای استفاده توسط سازمان غذا و دارو (FDA) ، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) تأیید شده است.

کشاورزی و دامپروری :

در کشاورزی به عنوان مکمل غذایی ارزش غذایی را حفظ می کند، دوره مصرف محصولات خوراک را طولانی می کند و می تواند منجر به افزایش ماندگاری خوراک دام شود و همچنین برای جلوگیری از تب در گاوها کاربرد دارد. همچنین از این ترکیب می توان به عنوان قارچ کش روی میوه ها استفاده کرد. این ماده بالاترین سطح کلسیم قابل جذب را برای تغذیه گیاهان در محلول پاشی یا آبیاری را فراهم می کند. یکی دیگر از اثرات این ماده در کشاورزی، افزایش شیردهی دام‌ها است.

آرایشی :

برای کنترل pH لوازم آرایشی و محصولات مراقبت شخصی برای کمک به جلوگیری از فساد استفاده می شود. در تولید محصولات آرایشی بیشترین مقدار مصرف این ماده به عنوان نگهدارنده 2% است.

صنعتی :

سایر کاربردهای صنعتی پروپیونات کلسیم در مواد افزودنی رنگ و پوشش، به عنوان عامل آبکاری و تصفیه سطوح مورد استفاده قرار می گیرد. از این ماده درلاستیک بوتیل برای بهبود توانایی فرآیند و مقاومت در برابر سوزاندن استفاده می شود.

آیا مصرف پروپیونات کلسیم بی خطر است؟

پروپیونات کلسیم قبل از اینکه به عنوان “به طور کلی ایمن شناخته شود” طبقه بندی شود توسط FDA مورد مطالعه قرار گرفت. علاوه بر این  WHO  و FAO مصرف روزانه قابل قبولی را برای این ترکیب تائید نکرده اند به این معنی که خطر بسیار کمی در نظر گرفته می شود.

مطالعه روی حیوانات نشان داد که تغذیه موش ها با ۱ تا ۳ گرم پروپیونات کلسیم در روز و طی ۴–۵ هفته هیچ تاثیری در رشد ندارد. به همین ترتیب ، یک مطالعه یک ساله روی موش ها نشان داد که مصرف رژیم غذایی متشکل از ۴٪ پروپیونات کلسیم – که درصد بیشتری از افراد روزانه آنرا مصرف می کنند – هیچ اثر سمی نداشته است.

بیشتر مطالعات آزمایشگاهی در مورد این ترکیب و سمیت آن منفی بود ، به جز موارد معدودی که مقادیر فوق العاده زیادی استفاده می کردند. به عنوان مثال ، در یکی از این مطالعات ، محققان مقادیر زیادی پروپیونات کلسیم را در کیسه های زرده جنین مرغ تزریق کردند که منجر به ناهنجاری شد.

همچنین لازم به ذکر است که بدن شما کلسیم پروپیونات را ذخیره نمی کند ، به این معنی که در سلول های شما جمع نمی شود. در عوض ، این ماده توسط دستگاه گوارش تجزیه می شود و به راحتی جذب ، متابولیزه و از بین می رود.

عوارض منفی احتمالی پروپیونات کلسیم :

این ترکیب به طور کلی بی خطر است و عوارض جانبی آن کم است ولی در شرایط نادر ممکن است عوارض جانبی مانند سردرد و میگرن ایجاد کند.

یک مطالعه انسانی مصرف پروپیونات را با افزایش تولید انسولین و گلوکاگون ، هورمونی تحریک کننده ترشح گلوکز (قند) مرتبط دانست. این موارد می تواند منجر به مقاومت انسولینی شود ، شرایطی که بدن شما نمی تواند به درستی از انسولین استفاده کند  که می تواند منجر به دیابت نوع ۲ شود.

علاوه بر این مطالعه ای که بر روی ۲۷ کودک انجام شد نشان داد که برخی از افراد پس از مصرف روزانه نان حاوی این ترکیب ، تحریک پذیری ، بی قراری ، عدم توجه کافی و مشکلات خواب را تجربه می کنند.

با این حال ، قبل از اینکه مشخص شود پروپیونات کلسیم باعث این اثرات می شود ، مطالعات بیشتری در مورد انسانها مورد نیاز است. همانطور که گفته شد ، این افزودنی نباید برای اکثر افراد ایجاد مشکل کند.

اگر در مورد پروپیونات کلسیم نگرانی دارید یا فکر می کنید ممکن است باعث ایجاد مشکل در شما شود باید از مصرف بسیاری از کالاها خودداری کنید!